ΓΗΝ ΚΑΙ ΥΔΩΡ
Συνεχίζοντας τις σκέψεις του προηγούμενου σημειώματος, αναφέρομαι στον παραπάνω υπότιτλο μια και αυτά τα δυο στοιχεία, δηλαδή το χώμα και το νερό, έπρεπε αναγκαστικά να προσφέρουν κάποτε συμβολικά οι νικημένοι στους νικητές για να επισφραγίσουν την απόλυτη πλέον εξάρτηση τους από αυτούς. Θέλω να τονίσω ότι έφτασα στο σημείο να αποτολμήσω σκέψεις σαν ετούτες μετά τα πενήντα, όταν δηλαδή άρχισα να τσακώνομαι πολύ άσχημα με έναν παιδικό μου φίλο, πολύπειρο σπουδαγμένο οικονομολόγο που το βράδυ μελετούσε Έλληνες ποιητές και το πρωί κέρδιζε το ψωμί του πεπεισμένος ότι η χώρα μας έχει ανάγκη σήμερα από τουλάχιστον 4-5 μεγάλα ξενοδοχειακά συγκροτήματα με γκολφ επί πλέον, για να διασφαλίσει την μελλοντική της τουριστική ανάπτυξη σύμφωνα με τις διεθνείς τάσεις. Το γεγονός ότι τα νησιά του Αιγαίου, ακόμα και η Αίγινα, είναι φορτωμένα με τεράστια κουφάρια τσιμεντένια από την εποχή της χούντας μάλλον δεν τον προβλημάτισε. Παραφράζοντας κάποια γνωστή κουβέντα, σκέφτομαι πια πως η οικονομία είναι πολύ σοβαρή υπόθεση για να την αφήσουμε στους οικονομολόγους, που φαίνεται να έχουν αναπτύξει μια τεράστια πνευματική εξάρτηση από τις σπουδές τους και τις κακές πρακτικές του κατεστημένου που κρύβεται από πίσω. Γιατί άραγε η Ελλάδα είναι ο τόπος όπου κυριαρχούν τα κακέκτυπα και σπανίζουν οι καλές πρακτικές και τα πρότυπα που βασίζονται στις δικές μας υπέροχες παραδόσεις, τις εξαιρετικές δυνατότητες και τους ατελείωτους πόρους; Γενικότερα, η χώρα μας μοιάζει να κυβερνιέται από ανθρώπους που έχουν ήδη παραδώσει, εδώ και πολύ καιρό, γην και ύδωρ είτε από αφέλεια είτε από καθαρά κερδοσκοπική πρόθεση.
Ο συμβολισμός όμως που έχουν το χώμα και το νερό με φέρνει ξανά σ’αυτά που ανέφερα την προηγούμενη φορά για να επιμείνω λίγο στο έδαφος και τους υδάτινους πόρους της Αίγινας.
Κτίζοντας τις πανέμορφες Σκάλες, από την προϊστορία μέχρι πριν περίπου 25 χρόνια, οι κάτοικοι της Αίγινας διεύρυναν τις δυνατότητες της αγροτικής παραγωγής, την διατροφική ανεξαρτησία του νησιού, όπως και τις εξαγωγικές του δυνατότητες, π.χ. για το κρασί, και διαμόρφωσαν με έναν υπέροχο τρόπο το τοπίο. Οι καθηγήτριες του πανεπιστημίου του Αιγαίου, κύριες Πετανίδου και Δαλάκα, που μας παρουσίασαν σχετικές εισηγήσεις στην βραδιά που ήταν αφιερωμένη στις Σκάλες στο Λαογραφικό Μουσείο στις 22 Σεπτεμβρίου, τόνισαν μάλιστα ότι το καλλιεργημένο χώμα των Σκάλων διασφαλίζει την βιοποικιλότητα περισσότερο από το μη καλλιεργημένο. Να λοιπόν μια επιπλέον προσφορά αυτών των μνημείων της ανθρώπινης εργασίας, όπως τα αποκάλεσε ο Ν. Αλιφαντής, πρόεδρος του Αγροτικού Συλλόγου Αίγινας. Λόγος παραπάνω για να γίνει η προστασία και διάσωση των Σκάλων, ένα νέο σύνθημα για την νέα κατεύθυνση που μπορεί να πάρει μέσα από την κρίση η ανάπτυξη του νησιού.
Δεν πρόκειται για εξαίρεση και περιθωριακή πρωτοβουλία ρομαντικού “παρασκευά”. Ο ΟΗΕ έχει προβλέψει μεγάλα διεθνή προγράμματα για την προστασία των σκάλων-αναβαθμίδων λόγω του τεράστιου ρόλου που παίζουν σε όλο το κόσμο, εξασφαλίζοντας την διατροφή εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων. Ειδικά στην Μεσόγειο, οι καμπάνιες για την διάσωση των Σκάλων έχουν πλέον εδώ και πολλά χρόνια πάρει μόνιμο χαρακτήρα. Για παράδειγμα στην Γαλλία και την Ιταλία, ένας ενδιαφερόμενος τουρίστας μπορεί να παρακολουθήσει σεμινάριο κατασκευής αναβαθμίδων πληρώνοντας μάλιστα κάποιο τίμημα. Η συντήρηση των Σκάλων αποτελεί μόνιμη πλέον φροντίδα των τοπικών αρχών όλων των δήμων και κοινοτήτων στις μεγάλες τουριστικές περιοχές του Νοτίου Γαλλίας. Άραγε, παρόμοιες πρακτικές είναι εντελώς εξωπραγματικές για το Δήμο της Αίγινας ; Ας σκεφτούμε ότι οι τελευταίοι πετράδες μπορούν να εκπαιδεύσουν νέους, ανοίγοντας έτσι καινούργιους επαγγελματικούς ορίζοντες στην τοπική απασχόληση, γνωρίζοντας ότι κάθε νησί έχει την δική του παράδοση λόγω της ιδιαιτερότητας των πετρωμάτων.
Οι κάτοικοι της Αίγινας, από την προϊστορία, μαζί με το πρόβλημα του περιορισμένου καλλιεργήσιμου εδάφους, αντιμετώπισαν και το πρόβλημα της έλλειψης των υδάτινων πόρων, από τη στιγμή που ο αριθμός των ανθρώπων ξεπέρασε τις δυνατότητες του νησιού. Για να το ξεπεράσουν, έσκαψαν φαίνεται περισσότερα πηγάδια. Επίσης έφτιαξαν τις υπέροχες αυτές κατασκευές, τις σουβάλες. Στην ρωμαϊκή εποχή όμως, η κατασκευή και επέκταση υδραγωγικών έργων έφτασε στο απόγειο της. Φαίνεται ότι το νησί διαθέτει τεράστιο υδραγωγικό δίκτυο και αρκετό αριθμό δεξαμενών όπου το δίκτυο αυτό κατέληγε. Οι καλά πληροφορημένοι Αιγινήτες μας είπαν ότι το δίκτυο αυτό λειτουργούσε μέχρι και την δεκαετία του 60 συντηρημένο από την εργασία των φυλακισμένων. Σήμερα, το δίκτυο είναι σε αχρηστία, κατεστραμμένο εν μέρη, διότι έχει αντιμετωπίσει, όπως φαίνεται, τρεις ομάδες αντιπάλων : τους ιδιοκτήτες γεωτρήσεων και πωλητές νερού που εμφανίστηκαν τότε και πολλαπλασίασαν τις δυνατότητες άρδευσης των χωραφιών και φυτειών, αργότερα τους εμπόρους πόσιμου εισαγόμενου εμφιαλωμένου νερού και, τέλος, τους τοπικούς άρχοντες που τόσο πολύ αγαπούν μονομερώς την μεταφορά νερού από την Αθήνα η τα μεγάλα και πολυέξοδα έργα υποδομών όπως ο υποθαλάσσιος αγωγός. Γιατί οι μικρές κατασκευές φραγμάτων δεν προωθούνται στην Αίγινα που έχει πολύ καλλίτερη γεωμορφολογία από την σχεδόν επίπεδη Μύκονο, όπου τα φράγματα έχουν λύσει το πρόβλημα ; Ποιοι και σε ποιους έχουν παραδώσει γην και ύδωρ στο νησί και με ποιο σκοπό ; Μας φταίει η Μέρκελ η ο νερουλάς ;
Α. Κράους
