Ξενάγηση στην πρόσφατη ιστορία του μεγάλου λιμανιού.
Πάνω από 300 άτομα ανταποκρίθηκαν την Κυριακή 11 Μαΐου το πρωί στις 11 στην πρόσκληση του ραδιοφωνικού σταθμού Κόκκινο και του Η. Νικολακόπουλου για μια ξενάγηση στην ιστορία του λιμανιού στο χώρο και στο χρόνο, επικεντρωμένη στο κατοχικό Πειραιά. Δίνοντας συνέχεια σε μια προηγούμενη σχετική εκδήλωση που οργανώθηκε στην Αθήνα, ο καθηγητής Πολιτικών επιστημών του Πανεπιστήμιου στην Αθήνα, μαθηματικός ειδικευμένος στα εκλογικά αποτελέσματα και ιστορικός της σύγχρονης ιστορίας με πλούσιο έργο και έντονη παρουσία στα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ), υπεύθυνος της σχετικής ραδιοφωνικής εκπομπής, καλωσόρισε το πολυπληθές κοινό στον ιστορικό σταθμό του Ηλεκτρικού του Πειραιά.
Στη συνέχεια, ο Νίκος Μπελαβίλας, αρχιτέκτονας καθηγητής του Πολυτεχνείου, με έντονη πρωτοποριακή δράση επαγγελματική, κοινωνική και πολιτική, αναφέρθηκε στους οκτώ σταθμούς του «Συλλογικού Περιπάτου στον Κατοχικό Πειραιά» που περιέλαβε :
Τον τελικό σταθμό ΗΣΑΠ με το Μουσείο Ηλεκτρικού Σιδηρόδρομου, τα Λεμονάδικα, την Δημοτική Αγορά, την Αγία Τριάδα, τον Άγιο Σπυριδώνα, το Μέγαρο Βόττη, το Δημοτικό Θέατρο, το Ταχυδρομείο και την Πινακοθήκη.
Ξεκινώντας από μια σύντομη αναφορά στην εξέλιξη του Πειραιά σε πρώτο λιμάνι της χώρας μετά από την Σύρο στις αρχές του 20 αιώνα, λόγο της γειτνίασης της Αθήνας ως νέας πρωτεύουσας, ο Ν. Μπελαβίλας περιέγραψε την παράλληλη ανάπτυξη των βιομηχανικών δραστηριοτήτων και κτιρίων (Ηλεκτρικός σταθμός, αποθήκες για κάρβουνο κλπ.) όπως και τα σχετικά με την μεταφορά των τροφίμων (σιτηρά και οπωροκηπευτικά), τονίζοντας την εξαφάνιση των κτιρίων των Λεμονάδικων. Η άνθηση αυτή του Πειραιά, είπε, έφτασε σε πολύ υψηλό βαθμό με την άφιξη των προσφύγων της Μικρασίας στη Δραπετσώνα και στο Πέραμα, όπου μετατράπηκαν μαζικά σε εργατόκοσμο, άλλα σταμάτησε απότομα στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οπότε ο Πειραιάς γνώρισε καταστροφικούς βομβαρδισμούς το 1941 και το 1944 ιδίως, από τους Άγγλο-Αμερικάνους, με πολλές χιλιάδες θύματα. Αναφέρθηκε μάλιστα στην περίφημη μάχη του Ηλεκτρικού Σταθμού, όπου το 1944 οι ένοπλοι αγωνιστές Πειραιώτες του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ διέσωσαν το σταθμό από τις προσπάθειες καταστροφής των Γερμανών που έφευγαν.
Την ηρωική ιστορία της πειραϊκής Αντίστασης στην γερμανική κατοχή ανέφερε και ο ιστορικός Β. Τσοκόπουλος, γνωστός για το βιβλίο του για το λιμάνι του Πειραιά ως «ελληνικό Μάντσεστερ». Στους επόμενους σταθμούς έγινε λόγος για τα χιλιάδες θύματα τις πείνας, ιδίως στις φτωχογειτονιές και τα περίχωρα του Πειραιά, μια και στο λιμάνι δεν έφτανε πια το σιτάρι από την Αμερική και οι πολυάριθμοι Μύλοι δεν μπορούσαν να αλέσουν τίποτα. Επίσης περιγραφικέ το περίφημο Κέντρο Μεταγωγών της Αστυνομίας, από όπου περνούσαν οι αντιστασιακοί αγωνιστές μέσα σε άθλιες συνθήκες, ιδίως στην περίοδο του Εμφυλίου, για να καταλήξουν στα πλοία που τους έστελναν στα ξερονήσια με εισιτήρια αμφίβολης επιστροφής κάποιες καταδικαστικές αποφάσεις.
Στο Δημοτικό Θέατρο, η ξενάγηση εμπλουτίστηκε με παρατηρήσεις του Δ. Πλουμπίδη, πανεπιστημιακού ψυχιάτρου-ψυχαναλυτή, γνωστού για το πρωτοποριακό έργο του μαζί με άλλους της γενιάς του, σχετικά με την ιστορία των χώρων της ψυχικής περίθαλψης στην περιοχή του Πειραιά. Θυμίζουμε ότι στον Πειραιά εντοπίστηκε στην αρχή της δεκαετίας του 50 η αγωνίστρια μητέρα του Δ. Πλουμπίδη σε άθλια φυλακή. Πράγματι, ύστερα από δημοσιογραφική έρευνα της Γ. Τερεντσιο που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Το Βήμα, η υπόθεση κατέληξε στο κλείσιμο του δεδομένου ιδρύματος και την μεταφορά των φυλακισμένων γυναικών άλλου. Ο Ν. Μπελαβίλας αναφέρθηκε στα κτίρια που πλαισιώνουν την πλατεία του Δημοτικού Θεάτρου και στο ίδιο στο θέατρο, τονίζοντας ότι εκεί υπήρχαν και υπάρχουν ακόμα τα γραφεία των πολιτικών κομμάτων της μεταπολεμικής εποχής, με ειδική αναφορά στα γραφεία της ΕΔΑ. Όπως ανέφερε, η Δημαρχεία Σκυλίτση επί χούντας κατέστρεψε πολλά ιστορικά κτίρια μεταξύ των οποίων και εκείνο της σκεπαστής αγοράς του Πειραιά όπου αναγέρθηκε ο τεράστιος πύργος-φάντασμα που εγκαταλείφτηκε λόγο της σαθρότητας του εδάφους.
Ο θ. Δρίτσας, βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ και υποψήφιος δήμαρχος του Πειραιά, χαιρέτησε τον κόσμο της ξενάγησης, θυμίζοντας τιμητικά τα ονόματα των αγωνιστών της Αντίστασης που έφυγαν από αυτό τον κόσμο, και μερικών ακόμα που συνεχίζουν να βρίσκονται κοντά μας.
Η ξενάγηση τελείωσε μπροστά στο κτίριο του Ταχυδρομείου (ΤΤΤ), και στο πάρκο όπου κάποτε υπήρχε το κτίριο της Σχολής Δοκίμων, με μερικές ακόμα ιστορικές αναφορές και την σύντομη παρουσίαση της Δημοτικής Πινακοθήκης από την Διευθύντρια Λ. Μπαφούνη. Το ενδιαφέρον και η συγκίνηση του κοινού περίσσεψαν σε όλη την διάρκεια της επίσκεψης μια και οι ίδιοι οι ξεναγοί, γόνοι αγωνιστών της εποχής, έχουν βιωματικές σχετικές εμπειρίες και είναι γνωστοί για την περίσκεψη και την ωριμότητα των θέσεων τους όπου οι συλλογικές λύσεις έχουν πάντα το πρώτο λόγο.
Αλέξης Κράους
φωτό: Νέλλη Πετροπούλου
