Η εισαγωγική ομιλία του Δημήτρη Ποταμιάνου στην εκδήλωση για τα μονοπάτια της Αίγινας, στο Λογραφικό Μουσείο στις 13/9:
Πάντα το χαιρόμουν το περπάτημα. Στους δρόμους των μεγαλουπόλεων και τώρα βέβαια φυσικά στην εξοχή. Δεινός περιπατητής δεν μπορώ πάντως να το παινευτώ πως είμαι. Ήταν όμως ο πατέρας μου. Καραβοκύρης ο πατέρας μου. Τα θαλάσσωσε στο τέλος, όταν του σφίξαν τη θηλειά στο λαιμό οι τοκογλύφοι. Πρόλαβε όμως και είχε πολλές ιδέες για πρωτοπόρα στην εποχή του θαλασσινά δρομολόγια με τον καμαρωτό Κολοκοτρώνη του – σύνδεση Πειραιά, Πάτρας με Brindisi και Ancona της Ιταλίας εν συνεχεία. Και σχεδόν όλες τού είχαν έρθει στη στεριά. Στους ατελείωτους περιπάτους του στα μυροβόλα ακόμα τότε μονοπάτια της Κηφισιάς.
Να φύγουμε όμως τώρα από τα προσωπικά. Με όλον το σεβασμό και την τιμή για τους περιπατητικούς φιλοσόφους της αρχαιότητας, το πρότυπο του καλού πεζοπόρου, δραστήριου αλλά και στοχαστικού ταυτοχρόνως, είναι ίσως ο Ζαν- Ζακ Ρουσώ με τις Ονειροφαντασιές (του) του μοναχικού περιπατητή. Όλα τα μεγάλα ζητήματα της γνώσης, της κοινωνίας αλλά και της ευζωίας καταγράφονται στο τελευταίο αυτό ημιτελές σύγγραμμά του, εμπνευσμένο από τα σεργιάνια του στο νησάκι St -Pierre της Ελβετικής λίμνης Bienne: Η δικαιοσύνη, η ισοπολιτεία, οι καλές και κακές, κυρίως, συνέπειες του εκπολιτισμού μας, η αλήθεια και το ψέμμα, η ανάγκη της επαφής με τη φύση, η αταραξία της ψυχής και ούτω καθεξής. Λίγο μισάνθρωπο και καψούρη τον κόβω πότε πότε, αλλ’ η διεισδυτικότα και η καλλιέπεια του λόγου του είναι πάντως αδιαμφισβήτητες,
Μιλώντας ωστόσο για ευρηματικούς και ψυχαμοιβούς περιπάτους, προτιμώ προσωπικά δίχως κανέναν δισταγμό τη συναρπαστική περιπλάνηση που αποτύπωσε στον “Δρόμο” του ο δικός μας Ανδρέας Εμπειρίκος. “Και ο δρόμος εξακολουθεί , σκληρός, σκληρότερος παρά ποτέ… και μαλακώνει μόνο, όποια κι αν είναι η χώρα, όποιο και αν είναι το τοπείον, κάτω από σέλας αγλαόν αθανασίας, μόνον στα βήματα των ποιητών εκείνων, των ακραιφνών και των αχράντων, καθώς και των αδελφών αυτών Αγίων Πάντων.”
Ας γίνουμε όμως λίγο πιο πεζοί, εφόσον βέβαια δεχτούμε πως η επιστήμη είναι κατά τεκμήριο περισσότερο προσγειωμένη στην πραγματικότητα απ’ ό, τι η ποίηση, κάτι που δεν είναι και τόσο σίγουρο. Έπεσα τελευταίως πάνω σε ένα αυτοβιογραφικό κείμενο του πρωτοπόρου μαθηματικού και φυσικού Ανρί Πουανκαρέ, όπου εκθέτει πώς οδηγήθηκε στην ανακάλυψη της τάξης των λειτουργιών Φουξ, με τις αναφορές τους στην μη Ευκλείδια γεωμετρία. Η αποκάλυψη, λοιπόν, των λειτουργιών αυτών- τούτο και μόνο χρειάζεται, νομίζω, να πω εδώ – παρουσιάζεται από τον Πουανκαρέ ως μια συνεχής διελκυστίνδα άγονου καθησιού και εξαιρετικά γόνιμων περιπάτων. Κάθε φορά που κάθεται στο γραφείο του, τα γρανάζια της καινοτόμου σκέψης του σαν να σταματούν να γυρνούν. Όρθιος όμως πάλι στο πόδι και περπατώντας, στις δημοσιές ή στο δάσος “πλήθος οι ιδέες”, στο μυαλό του σύμφωνα με τη δική του πάντα διατύπωση. Δίνει δε και ο ίδιος την πιθανή εξήγηση του φαινομένου. Με ένα μεταφορικό σχήμα παρμένο από την ατομική φυσική. Όπου η κάθε διαίσθησή του εμφανίζεται σαν ένα άτομο σφηνωμένο σ’ έναν τοίχο. Σε κανονικές καταστάσεις, τα άτομα παραμένουν στη θέση τους, καθώς διατηρείται το σταθερά διαμορφωμένο σκηνικό. Όταν όμως το μυαλό περιπλανιέται (στην περίπτωση του Πουανκαρέ, μαζί βέβαια και το φυσικό του σώμα) τα άτομα απελευθερώνονται. Με τα δικά του λόγια πάλι: “Κατά τη διάρκεια μιας περιόδου φαινομενικής αδράνειας και υποσυνείδητης επεξεργασίας, ορισμένα από αυτά τα άτομα αποδεσμεύονται από τον τοίχο και τίθενται σε κίνηση. Πετούν προς κάθε κατεύθυνση μέσα στον χώρο… σαν ένα σμήνος, θα λέγαμε, από σκνίπες , ή, αν προτιμάτε μια πιο λόγια σύγκριση,σαν τα μόρια του αερίου στην κινηματική θεωρία των αερίων. Και τότε οι (άφευκτες) συγκρούσεις τους μπορούν να παράγουν νέους (δημιουργικούς) συνδυασμούς.”
Δεν μπορώ να σας υποσχεθώ πως περπατώντας στα πανέμορφα, ανοιχτά ξανά, μονοπάτια της Αίγινας, που θα μας παρουσιάσουν τώρα ο Ασπέ Κουλόν και η Βαγγελίτσα Ρεκλείτη, θα γίνουμε όλοι Πουανκαρέ και Ρουσώ. Μπορώ όμως να σας εγγυηθώ πως θα είναι μία από τις πιο ευφρόσυνες εμπειρίες της ζωής που εμείς οι καλότυχοι είχαμε την ευκαιρία να ζήσουμε. Προσεγγίζοντας κατά το δυνατόν τους “ακραιφνείς και αχράντους” οδοιπόρους του Εμπειρίκου. Και περιμένουμε βέβαια σήμερα ν’ ακούσουμε και για τις ανάλογες πρωτοβουλίες που έχει αναλάβει σε άλλα μέρη της πατρίδας μας η συνεργαζόμενη μαζί μας και πάντα δραστήρια Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος.
Τέλος, αν δεν σας έπεισα, φίλες και φίλοι, για το ότι το περπάτημα, μεταξύ των άλλων, βοηθάει, πρωτίστως ίσως, τη σκέψη, σας καλώ να διαβάσετε το κύριο άρθρο του Σεπτεμβρίου του New Yorker: Why Walkinng Helps Us Think. Aν ήμουν αρμόδιος, σ’ αυτό ακριβώς το τόσο έγκυρο περιοδικό, κι ακόμα καλύτερα σ’ αυτό ειδικά το τεύχος του, θα φρόντιζα να διαφημίσω τη χώρα μας. Με τις συναρπαστικές όψεις των μονοπατιών της Αίγινάς μας, που θα μας δείξουν αμέσως τώρα ο Ασπέ και η Βαγγελίτσα.
φωτο: Νέλλη Πετροπούλου
