Γεννήθηκε στην Αθήνα στις 3 Μαΐου 1887, κόρη της ηθοποιού Ελένης και του Δημητρίου Κοτοπούλη.
Εμφανίστηκε στη σκηνή βρέφος σε περιοδεία των γονέων της στο έργο “Ο αμαξάς των Άλπεων”. Διακρίθηκε περισσότερο ως τραγωδός στα έργα ξένων κι Ελλήνων κλασικών συγγραφέων. Επίσης η ερμηνεία από την Κοτοπούλη των σύγχρονων συγγραφέων θεωρείται ανεπανάληπτη. Λέγεται πως η Μαρίκα Κοτοπούλη δε διακρινόταν για την εξωτερική της εμφάνιση, ωστόσο πάνω στη σκηνή ήταν τόσο δυνατή η ταύτισή της με τους ρόλους της, που την μετέβαλαν σε καλλονή και γοήτευε και τους πιο δύσκολους θεατές της.
Κορυφαία στιγμή στην καριέρα της ήταν η συμμετοχή της στην τριλογία του Αισχύλου, Ορέστεια το 1904. Σε ηλικία μόλις 17 ετών προκάλεσε σεισμό στα ελληνικά θεατρικά δρώμενα, απαγγέλοντας για πρώτη φορά αρχαίο δράμα στην Δημοτική γλώσσα.
Η προσφορά της στη σκηνική κληρονομιά είναι τεράστια και για πολύ θα αποτελεί παράδειγμα μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας. Η απήχηση της έως σήμερα αντανακλάται στον ετήσιο θεσμό απονομής του επάθλου Κοτοπούλη σε αξιόλογες Ελληνίδες ηθοποιούς (η Μελίνα Μερκούρη, η Έλλη Λαμπέτη και η Άννα Συνοδινού ήταν από τις πρώτες που πήραν αυτό το βραβείο).
Εκτός από το θέατρο, η Κοτοπούλη έπαιξε και στον κινηματογράφο, στην ελληνοτουρκική παραγωγή Κακός δρόμος (1933), βασισμένη σε μυθιστόρημα του Γρηγορίου Ξενόπουλου. Από την ταινία αυτή, δυστυχώς δεν διασώζεται ούτε ένα καρέ.
Η προσωπική της ζωή ήταν θυελλώδης, ιδιαίτερα στα νεανικά της χρόνια και περιελάμβανε τόσο άνδρες όσο και γυναίκες. Η πολύκροτη σχέση της με τον πολιτικό και στοχαστή Ίωνα Δραγούμη από το 1908 έως τον Αύγουστο του 1920, υπήρξε σκανδαλώδης για τα δεδομένα της εποχής, καθώς το ζευγάρι συζούσε χωρίς την επισημοποίηση ενός γάμου. Τέσσερα χρόνια μετά την δολοφονία του Δραγούμη (από υποστηρικτές του Βενιζέλου, με πρωταίτιο τον αξιωματικό Παύλο Γύπαρη) η Μαρίκα παντρεύτηκε τον θεατράνθρωπο Δημήτριο Χέλμη, με τον οποίο μοιράστηκε την υπόλοιπη ζωή της. Παιδιά δεν απέκτησαν.
Η μεγάλη ηθοποιός αφιέρωσε την ζωή της στο θέατρο και, υπό την διδασκαλία, την προστασία και την προσωπική καθοδήγησή της μπόρεσε να αναδυθεί η σπουδαιότερη γενιά ηθοποιών του 20ου αιώνα. Καλλιτεχνικά τέκνα της ήταν: η Ελένη Παπαδάκη, ο Δημήτρης Χορν, η Άννα Συνοδινού, η Έλλη Λαμπέτη, η Ειρήνη Παππά, ο Λάμπρος Κωνσταντάρας, ο Μίμης Φωτόπουλος, ο Ντίνος Ηλιόπουλος κ.α.
Στην πάνω σειρά από αριστερά προς τα δεξιά οι: Μάχη Γαβρηιλίδου, Περικλής Γαβριηλίδης, Γ. Βιτσώρης, Άρης Βλαχόπουλος, Γ. Γεωργόπουλος.
Στην μεσαία σειρά από αριστερά προς τα δεξιά οι: Κ. Οικονομόπουλος, Ευάγγελος Μαμίας, Αιμίλιος Βεάκης, Γ. Χέλμης, Βασίλης Λογοθετίδης, Αλέξης Μινωτής, Ανδρέας Τσάκωνας, Μύρων Ρούσσος.
Στην κάτω σειρά από αριστερά προς τα δεξιά οι: Πόπη Χλούβερη, Πόπη Χατζηπαναγιώτου, Σμαράγδα Βεάκη, Μαρίκα Κοτοπούλη, Νίτσα Τσαγανέα, Γεωργία Βασιλειάδου, Κώστας Παπαγεωργίου.
Το 1950, τέσσερα χρόνια πριν το θάνατό της, της απονεμήθηκε το παράσημο του Ταξιάρχη, από τον βασιλιά Παύλο της Ελλάδος.
Η Μαρίκα Κοτοπούλη πέθανε στις 11 Σεπτεμβρίου 1954. Κηδεύτηκε την επόμενη ημέρα του θανάτου της.
Στην Αθήνα υπάρχει και το “Μουσείο Μαρίκας Κοτοπούλη”, το οποίο βρίσκεται στην οδό Αλέξανδρου Παναγούλη στο Δήμο Ζωγράφου.
Γράφει ο Φρέντυ Γερμανός γι αυτήν:
Αυτό το πραματάκι;
Στα 1905 -σε ηλικία μόλις 18 ετών- η Μαρίκα Κοτοπούλη πρωταγωνίστησε, ως Ηλέκτρα, στην Ορέστεια του Αισχύλου, σε μια παράσταση που δόθηκε στην Αλεξάνδρεια. Ανάμεσα στους θεατές ήταν ο Ίων Δραγούμης και ο Κωνσταντίνος Καβάφης. Ας παρακολουθήσουμε την πρώτη εντύπωση του Δραγούμη, όπως την περιγράφει ο Φρέντυ Γερμανός:
Μια λεπτή γυναικεία σιλουέτα είχε ξεπροβάλλει τώρα στη σκηνή:
«Προς σας θεοί
την προσευχή μου τώρα υψώνω…»
Ο Δραγούμης τινάχτηκε στο θεωρείο του, σαν να έβγαινε από ένα λήθαργο. Εκείνη η λιγνή φιγούρα έμοιαζε να στέλνει ηλεκτρικές εκκενώσεις σε όλο το θέατρο:
«Δούλη κι εγώ είμαι
όπως αυτός εδώ
ο Ορέστης
από τα πλούτη γυμνωμένος…
Ο Δραγούμης είπε σιγά: «Ποια είναι αυτή η φωνή;»
Και μετά πιο δυνατά – σχεδόν άγρια: «Ποια είναι αυτή η φωνή;»
Ο Καβάφης έσκυψε και του είπε ήσυχα, από δίπλα:
«Αυτή, Ίων, είναι η Κοτοπούλη».
Ο Δραγούμης ανοιγόκλεισε τα μάτια του σαν να πάσκιζε να αποκρυπτογραφήσει έναν αναπάντεχο θεατρικό γρίφο:
«Αυτό το πραματάκι;»
ΦΡΕΝΤΥ ΓΕΡΜΑΝΟΣ «Η ΕΚΤΕΛΕΣΗ»
Εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ
με πληροφορίες από: Βικιπαίδεια, Λογομνήνων
