Πριν από δύο, και παραπάνω, δεκαετίες, η Γωγώ Κουλικούρδη καταγράφει με απλότητα δύο περίπου αιώνες της αιγινήτικης ζωής. Οι ασχολίες, οι τόποι του νησιού παρουσιάζονται στο βιβλίο- μελέτη της “ΑΙΓΙΝΑ Ι”, ενώ η ίδια στον πρόλογο θα γράψει για το πόνημά της: “ Η μελέτη που ακολουθεί είναι μια προσπάθεια σκιαγράφησης της Αίγινας από άποψη γεωφυσική, οικονομική και δημογραφική. Την ονομάζω παρατηρήσεις, γιατί δεν σκοπεύει να εξαντλήσει τα θέματα σε όλο τους το βάθος, αλλά να συγκεντρώσει κάποια στοιχεία για την εποχή 1800-1829, με αναφορές όμως και σε παλαιότερες και σε νεότερες εποχές (…) Το βιβλίο γράφτηκε για να χρησιμεύει ως εισαγωγή σε άλλες εργασίες μου σχετικές με την ιστορία της Αίγινας κατά την επανάσταση του 1821 και την καποδιστριακή περίοδο.”
Μέσα σε τρεις σελίδες 39-42, η συγγραφέας μάς συστήνει με τα μέσα υδροδότησης του νησιού από την αρχαιότητα ακόμη, αναφέροντας καταληκτικά πως το 1983 συζητούνταν ήδη η σύνδεση με την ΕΥΔΑΠ.
Από τότε μετρούμε 31 χρόνια…
Η Αίγινα έχει περιορισμένες βροχοπτώσεις, επειδή οι άνεμοι σπρώχνουν τα σύννεφα προς την Πελοπόννησο. Τα τρεχούμενα νερά είναι ελάχιστα.
Ποτάμια φυσικά δεν υπάρχουν. Παλαιότερα οι περιηγητές μιλούν για κάποια ρυάκια. Γενικά πρόκειται για χειμάρρους. Οι μεγαλύτεροι της Σκοτεινής και της Κουταλούς, ξεκινούν από τα βουνά του μοναστηρίου της
Παναγίας και χύνονται Β και Ν στην Περιβόλα.
Τους μικρούς χειμάρρους, τους ονόμαζαν και βιρούς. Τέτοιους έχουμε στον Μαραθώνα, Μεσαγρό, Όρος, Παγώνι, Τζίκηδες.
Η Αίγινα είναι ξερή, αλλά όχι ολότελα άνυδρη, με εξαίρεση τις ΝΑ και Α
ορεινές περιοχές. Εκεί οι λίγοι κάτοικοι υδρεύονταν παλαιότερα από
ανοιχτές στέρνες (σουβάλες) ή από κάποια πηγάδια σε χαμηλότερα σημεία.
Σε διάφορες περιοχές της Αίγινας υπάρχουν και μεγάλες χτιστές
σκεπαστές στέρνες, όπως είναι το Αγίασμα στο ιερό της Επισκοπής, που
τροφοδοτούσε την Παλιαχώρα, ο Μπουρδέχτης (Ομβροδέχτης) Α στο
μοναστήρι της Παναγίας, στη θέση Άγ. Λεόντιος, η στέρνα στο προαύλιο,
στο Ν μέρος του μοναστηριού, που μαζεύουν το νερό από τα γύρω βουνά.
Μεγάλη χτιστή αρχαία στέρνα ήταν και ο Μεριστός, στην πόλη της
Αίγινας, κάτω Ν στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής. Ήταν η κεντρική
δεξαμενή του αρχαίου υδραγωγείου. Την κατάστρεψαν, στα μέσα του αιώνα
μας (σ.σ του 20ου), κάνοντας γεώτρηση στο δάπεδο με την ιδέα πως ήταν
πηγάδι! Μια μεγάλη δεξαμενή βρέθηκε και στα θεμέλια του αρχαίου ναού
της Κολόνας. Άλλες δεξαμενές, που μοιάζουν με πηγάδια με τρία στόμια,
βρέθηκαν στην Κολόνα, στην πλατεία του Πύργου Μάρκελλου και αλλού.
Διοχέτευαν το νερό του αρχαίου υδραγωγείου προς την πόλη.
Η Παλιαχώρα υδρευόταν από στέρνες που είχαν τα σπίτια και οι
εκκλησίες, από το Αγίασμα της Επισκοπής και από ένα μεγάλο πηγάδι ή
υπόγεια πηγή, τον Κουρέντη, στους Β πρόποδες του λόφου.
Η νεότερη πόλη είχε πηγάδια με γλυφό νερό, που τα μεταχειρίζονταν όμως
για καθημερινή χρήση. Στις πεδινές περιοχές, έξω, ιδίως στο Λιβάδι,
υπάρχουν πηγάδια με καλό νερό, που τροφοδοτούσαν την πόλη. Το νερό δεν
ήταν πολύ, αλλά φαίνεται πως επαρκούσε. Απόδειξη το γεγονός ότι τα
σπίτια των πεδιάδων και της πόλης δεν είχαν στέρνες. Ο Boblaye
αναφέρει ότι στα 1828 υπήρχαν τρία δημόσια πηγάδια στην πόλη, όπου
σύχναζαν αδιάκοπα οι γυναίκες.
Κατά την αρχαιότητα, όταν η Αίγινα είχε πολύ μεγάλο πληθυσμό, η πόλη
υδρευόταν από ένα μεγάλο υδραγωγείο, που άρχιζε από τον Κοντό, μάζευε
τα νερά της βροχής από τα γύρω βουνά, τα συγκέντρωνε με πλατιούς
αγωγούς στη δεξαμενή του Μεριστού και από κει τα διοχέτευε προς την
Κολόνα και την πόλη. Ένα μεγάλο μέρος του αρχαίου υδραγωγείου έχει
διασωθεί, αλλά δεν έχει γίνει συστηματική μελέτη του. Τα τελευταία
χρόνια ανασκάφηκε ένα πολύ μικρό τμήμα του στη Βάρδια, κοντά στον
αγροτικό συνεταιρισμό. Το τελευταίο μέρος του δικτύου, που έφτανε στην
Κολόνα καταστράφηκε στα 1829. Την καταστροφή αναφέρει ο Boblaye και
περιγράφει τον τρόπο κατασκευής των σωληνώσεων.
Για την ύδρευση της πόλης κατασκευάστηκε στο α’ μισό του αιώνα μας ένα
μικρό υδραγωγείο με κάποιους υποτυπώδεις αγωγούς, που συμπληρώθηκε
αργότερα. Η πόλη υδρευόταν ως τα 1847 από δημόσιες βρύσες, μια ή δύο
φορές την εβδομάδα. Στα 1947 έγιναν μελέτες και ανοίχτηκαν αρτεσιανά
πηγάδια στην Περιβόλα και αλλού. Το νερό δινόταν στα 1948 δύο ώρες την
ημέρα.
Σήμερα η πόλη υδρεύεται συνεχώς από γεωτρήσεις και από νερό που φέρνουν υδροφόρες από τη Πελοπόννησο. Το ίδιο γίνεται και στις κοινότητες. Το πρόβλημα δεν έχει λυθεί, ίσα ίσα γίνεται οξύτερο, ιδίως το καλοκαίρι, με την μεγάλη αύξηση του πληθυσμού και την ανάγκη να ποτιστούν οι φυστικιές. Μετά τα 1960 έγιναν ιδιωτικές γεωτρήσεις στο Φρεάτσι, Σκοτεινή, Παγώνη κ.α που δίνουν αρκετό, αλλά ακριβό νερό για πότισμα. Τον τελευταίο καιρό συζητήθηκε και η σύνδεση με την ΕΥΔΑΠ.
Μια ουσιαστική αντιμετώπιση του θέματος της ύδρευσης θα έδινε, όχι μόνο φθηνότερο και καλύτερο νερό στον πολίτη, αλλά θα εξυπηρετούσε και καλλιέργειες, ιδίως κηπευτικών πρώιμων, που ευνοούνται από το κλίμα.
επιμέλεια: Τόνια Ζαραβέλα
φωτό: Νέλλη Πετροούλου
