Δώδεκα χρόνια πριν, ο αείμνηστος Αιγινήτης ζωγράφος Φραγκίσκος Κάππος σταχυολογεί στο βιβλίο του “Αιγινήτικα Κείμενα και Πίνακες”, μία σειρά άρθρων του σε εφημερίδες της Αίγινας. Τα βιώματα του καλλιτέχνη, οι μορφές που συνάντησε στο διάβα των 73 χρόνων του, διαφωνίες και συμφωνίες για τα τεκταινόμενα της δημόσιας ζωής του νησιού χωρούν στις 126 σελίδες του πονήματός του. Απ΄την αρχή του βιβλίου, και πριν μιλήσει για τους ανθρώπους του, ο Φραγκίσκος Κάππος μας γνωρίζει τα στοιχειά της Αίγινας τους θρύλους που τον έσκιαξαν, τις ιστορίες για μιαν άλλη διάσταση, έτσι όπως του την περιέγραψαν φίλοι και γνωστοί.
Πριν από μερικά χρόνια ο Γάλλος σκηνοθέτης Φρανσουά Τρυφώ είχε γυρίσει μια ταινία με τον τίτλο “Φαρενάιτ 451”. Η ιστορία της ταινίας φανταστική. Σε κάποια χώρα Χ ο δικτάτορας της οπαδός -όπως άλλωστε όλοι οι δικτάτορες της μονόπλευρης πληροφόρησης και πνευματικής φόρτισης- έβγαλε μια διαταγή. Να καούν στη φωτιά όλα τα έντυπα και βιβλία. Τότε μερικοί -από αυτούς που πολλές φορές λέμε ρομαντικούς- κατέφυγαν σε ένα δάσος όπου ο καθένας τους αποστήθιζε το κείμενο κάποιου βιβλίου και όλη την ημέρα γύριζε στο δάσος επαναλαμβάνοντας το για να μην το ξεχάσει.
Πόσοι ρομαντικοί από μας διασώζουν την πνευματική παράδοση του τόπου, που αποτελεί τον ομφάλιο λώρο που μας ενώνει με το παρελθόν και την καταγωγή μας;
Στο σημερινό σημείωμα θα ασχοληθώ όπως γράφω και στον τίτλο με τα στοιχειά της Αίγινας. Θεωρώ -και λέγονται- στοιχειά μερικές γωνιές της Αίγινας που από τους γονείς μας και την λαϊκή παράδοση έχουν μερικές υπεφυσικές ιδιότητες και μάλιστα τις περισσότερες φορές εις βάρος του ανθρώπου. Οι εντυπώσεις αυτές πώς γεννήθηκαν; Ας αφήσουμε την εξιχνίαση, άλλωστε πέρασε ο καιρός που όλα τα εξηγούσαν οι φυσικοί νόμοι, και ας προχωρήσουμε στην παράθεση αυτών των στοιχειών που πιστεύω πως είναι περισσότερα από αυτά που αναφέρω, αλλά τουλάχιστον αυτά έχουν πέσει στην δική μου αντίληψη.
Η Κουτσουρή Ελιά. Πηγαίνοντας προς Μαραθώνα- Πέρδικα από τον πάνω δρόμο που περνά από τις φυλακές και λίγο πριν φτάσουμε στην Περιβόλα θα συναντήσουμε την Κουτσουρή Ελιά. Όπως λέει το όνομά της είναι ένας γέρικος κορμός ελιάς με λίγα κλαδιά που η παράδοση λέει πως είναι αιώνια. Τι φόβος στα παιδικά μας χρόνια να περάσουμε μέρα ή νύχτα από κοντά της. Αν μιλήσουμε δυνατά -μας έλεγαν- το στοιχειό θα μας πάρει τη φωνή. Έτσι με δέος λέγοντας μέσα μας προσευχές περνάγαμε βιαστικά και νιώθαμε ανακούφιση όταν ακούγαμε ξανά την φωνή μας. Σήμερα το στοιχειό έχει ημερέψει. Δίπλα ακριβώς ένα νέο ζευγάρι, ο Νεκτάριος και η Βίκη έχουν χτίσει ένα ωραιότατο πέτρινο σπίτι και τα τιτιβίσματα των παιδιών τους συνοδεύουν τη σιωπή του. Εύχομαι το στοιχειό καλόγνωμα να τους χαρίζει παντοτινή ευτυχία όπως αιώνια είναι η παρουσία της Κουτσουρής Ελιάς.
Η Σκοτεινή. Πάντα πιστεύαμε πως ο χείμαρρος αυτός που ονομάζαμε “ποτάμι” είχε υπερφυσικές ιδιότητες. Άφοβα όμως εμείς όταν δεν έτρεχε μπαίναμε μέσα στα σπλάχνα του και κόβαμε “Σπάρτα”, τα όμορφα λουλούδια που βγαίνουν την άνοιξη. Κάποτε η Σκοτεινή είχε βατόμουρα. Τώρα ακόμη βρίσκουν εκεί καταφύγιο οι κολυστραβάδες και τα μικρά πουλάκια, οι τρυποκόλες που καταφεύγουν και κρύβονται στους θάμνους. Και είναι έγκλημα από αυτούς που βρίσκουν απροστάτευτο το στοιχειό για να πετάξουν μέσα πλαστικές σακούλες και σκουπίδια. Όλα, και τα λεγόμενα άψυχα, έχουν την δική τους ψυχή και πληγώνονται με τις κακές συνήθειές μας.
Το Κακοπέρατο. Φόβος και τρόμος γι’ αυτούς που περνούσαν αργά το βράδυ πεζοί ή με το γάιδαρό τους από το μέρος αυτό λεγόταν ότι αν κοίταγες την νύχτα τα καπούλια του γαϊδάρου σου θα έβλεπες κατάματα τον οξαποδώ και θα σου έκανε μεγάλο κακό. Τώρα το κακοπέρατο πάνε να το μερέψουν. Δίπλα του χτίσανε κακόγουστα μικρόσεπτα- που μοιάζουν με τον Σινετσιτά, το κινηματογραφικό στούντιο όταν γυρίζει φιλμ “μαϊμούδες” ή “Σπαγγέτι”.
Ο Άγιος Στρύφωνας, όπως έλεγαν τον Άγιο Τρύφωνα. Εκεί στον τρίστρατο λέγανε πως γινόντουσαν πράγματα και θαύματα. Τώρα έχει γεμίσει σπίτια. Δίπλα του το σπίτι του κουμπάρου μου Σπύρου Κρεούζη γεμάτο λουλούδια, αγόρια και αγάπη. Για ν΄απογοητεύσω αυτούς που πιστεύουν στα υπερφυσικά θα διηγηθώ μια ιστορία που μου είπε ο καπετάν- Αντώνης Σκαλτσιώτης. Κάποτε η θεία Θέκλα φορτωμένη με ένα τσουβάλι ασκόλιθους περνούσε απόβραδο από τον Άγιο Τρύφωνα. Το τσουβάλι της, όμως, είχε μια τρύπα και κάθε τόσο ένας ασκόλιθος έπεφτε στο πόδι της. Κατατρομαγμένη γύρισε στην Αίγινα λέγοντας σ΄όλους πως το
θεριό την πετροβολούσε.
Θα τελειώσω με το πάθημα του στοιχειού του Μεριστού. Κάθε βράδυ σε ένα τρίστρατο παρουσιαζόταν μια γυμνή νεράιδα τυλιγμένη με ένα άσπρο σεντόνι. Όποιος αργοπορημένος και ιδιαίτερα μεθυσμένος άνδρας περνούσε βιαζόταν κανονικά έτσι που να μην μπορεί να συνειδητοποιήσει αν ήταν αλήθεια ή ψέμα. Όταν όμως κάποτε η Μαριορή, χωρίς άντρα έμεινε έγκυος τότε κινδύνεψε ο μύθος του στοιχειού. Δεν ξέρω αυτή ή κάποιο άλλο πονηρό γεγονός δημιούργησε το γενήτικο στίχο που μου έμαθε ο φίλος μου Θωμάς Μπράουν.
Ο Μεσαγρός δίνει κρασί και ο Λαλιάνος λάδι
κι ο Περιστός δίνει μ… κάθε Σάββατο βράδυ.
Υπάρχουν και άλλα στοιχειά και άλλες διηγήσεις. Είναι αυτές που δίνουν σ’ έναν τόπο ψυχή και δένουν αρμονικά τη γη με τον άνθρωπο και το Θεό.
για την αντιγραφή: Τόνια Ζαραβέλα
φωτό: Aegina Light
