ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΣΥΝΟΜΙΛΙΕΣ

”AEGINA HARBOUR PROJECT 2019-2023” 

Aegina Harbour Project
Written by aeginalight
του Αλέξη Κράους

 

Η Αίγινα στην πρώτη γραμμή της πολιτιστικής ανάπτυξης
Ξεκίνησε πρόσφατα ενάλια διεπιστημονική διεθνής αρχαιολογική έρευνα στον Κρυπτό Λιμένα της Αίγινας.
Ας σκεφτούμε πως, δύο χρόνια μας μένουν για την συμπλήρωση των 2.500 ετών από την Ναυμαχία της Σαλαμίνας, όπως αναφέρουν κάποιες ξεθωριασμένες αφίσες που σου γεμίζουν το τοπίο στο λιμάνι του Πειραιά. Το γεγονός αυτό δεν θα μπορούσε άραγε να αποτελέσει έναν νέο ιστορικό σταθμό για την περίφημη πια ανάπτυξη με βάση κυρίως τον πολιτισμό στην Ελλάδα;
Πράγματι τί ξεχωρίζει την χώρα μας από μικρές και μεγάλες άλλες χώρες ευρωπαϊκές και μη; Η αγροτική παραγωγή άραγε ή η βιομηχανική δραστηριότητα; Το εμπόριο η μήπως ο τουρισμός; Μήπως πάλι πρόκειται για την επιστημονική έρευνα ή την παιδεία;  Σε όλους αυτούς τους τομείς έχουμε όμως συνήθως μέτριες, κάποτε κακιές, αλλά και κάποτε – κάποτε άριστες επιδόσεις, που όμως μας κρατούν στο επίπεδο μιας χώρας δεύτερης διαλογής. Μην ξεχνάμε πως ξαφνικά τώρα τελευταία ο υπόγειος πλούτος μας εκθειάζεται.

 

Παραλία Κολώνα. Άποψη του βόρειου λιμενοβραχίονα (λήψη από νότο)και τοπογραφική αποτύπωση Lionel Roux 2018, CCJ-CNRS

Αρχαιολογικοί χώροι και Εθνική ολοκλήρωση

Όμως εκεί που διαθέτουμε το σπουδαιότερο πεδίο, την πιο μεγάλη δυνατότητα, την βαρύτερη κληρονομιά, από την πρώτη κιόλας περιοχή της Ελλάδας, που απελευθερώθηκε τον 19αι., στην Αίγινα το 1828, στην Αττική, στην Πελοπόννησο, είναι η Αρχαία Κληρονομιά: Ακρόπολη και Ναός του Σουνίου, Ελευσίνα και Δελφοί, Μυκήνες και Ολυμπία, Ασκληπιείο και Θέατρο της Επιδαύρου. Η Ευρώπη και ο Δυτικός κόσμος επανακτούν έτσι το λίκνο του νεώτερου και σύγχρονου πολιτισμού μας, με την εμφάνιση του Ελληνικού Κράτους. Αργότερα, όταν ολοκληρώθηκε η Κρητική Επανάσταση, η Φαιστός και η Κνωσσός και κατόπιν, μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας και τους Βαλκανικούς Πολέμους Πέλλα, Δίον και Βεργίνα. Και στην συνέχεια, όταν αποκτήσαμε τα Δωδεκάνησσα το 1947 με την εθνική ολοκλήρωση, την Κω την πατρίδα του Ιπποκράτη και το ξακουστό Ασκληπιείο του, όπως και τόσα άλλα νησιώτικα αρχαιολογικά μνημεία εξαιρετικής σημασίας, που ανέδειξαν οι Έλληνες και ξένοι αρχαιολόγοι εδώ και 190 χρόνια. Η Δήλος λάμπει πάντα στο κέντρο των Κυκλάδων και το Δασκαλειό στην Αντίπαρο μόλις μας έδωσε νέα εντυπωσιακά και πολύτιμα ευρήματα. Τεράστια περιουσία, ανεκτίμητες οι μελλοντικές εξελίξεις, π.χ. η έρευνα για τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων, ή εκείνη που περιμένουμε για την Αμφίπολη. Όσο και να την υποβαθμίζουν κατά συρροήν οι πολιτικές εξουσίες όπου το ανθρώπινο δυναμικό δεν διαθέτει συνήθως, τις απαραίτητες αποσκευές για μία χώρα σαν την δική μας, μέχρι σήμερα και με λίγες αναλαμπές και εξαιρέσεις, η αρχαία πολιτιστική κληρονομιά μας παραμένει όμως το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό αυτού του τόπου. Είναι ο σπουδαιότερος πλούτος, μόνο μερικά αναδεδειγμένος, το μοναδικό ανεκτίμητο στοιχείο της ελληνικής πολιτιστικής ταυτότητας, δίπλα βέβαια στην θρησκευτική. Θυμόμαστε πάντα την συγκίνηση που μας προκάλεσε η ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων της Αθήνας και το περπάτημα στον πεζόδρομο της Δ. Αρεοπαγίτου τον καιρό της Μελίνας Μερκούρη.

Στην Αίγινα, την Πρώτη Πρωτεύουσα, ο Ι. Καποδίστριας αναγκάστηκε το 1828 να κτίσει το τεράστιο τότε Ορφανοτροφείο, φυλακές αργότερα, με τις πέτρες από το αρχαίο τείχος και το αρχαίο θέατρο. Έπρεπε να δώσει στέγη σε 500 ορφανά του Αγώνα που λιμοκτονούσαν και να οικοδομήσει αστραπιαία ένα έργο οραματικό, ένα πρότυπο εκπαιδευτήριο σε μία χώρα κατεστραμμένη από τις μάχες, κτίζοντας ταυτόχρονα και το Νεοελληνικό Κράτος-Έθνος.
Από τότε και πριν ακόμα, ο Ναός της Αφαίας και η Κολώνα αποτελούν πολύτιμα πετράδια της περιουσίας μας με την φροντίδα Ελλήνων και ξένων αρχαιολόγων και μιλούν για την αρχαία Ελλάδα ακόμα και στο Μουσείο του Μονάχου ή το Βρετανικό Μουσείο.

”Το Λιμάνι της Αίγινας 2019-2023”

Να λοιπόν που φέτος η Αίγινα ξανάρχεται στην πρωτοπορία της έρευνας ανάδειξης και προβολής της αρχαίας μας κληρονομιάς και μάλιστα στον τομέα των εναλίων αρχαιολογικών ανασκαφών, που αποτελούν τον νέο χώρο έρευνας, την νέα πρωτοπορία. Ας μην ξεχνάμε τις καθυστερήσεις της καταδυτικής αρχαιολογικής έρευνας, παρά την ίδρυση της υπηρεσίας των εναλίων αρχαιοτήτων από τον Κ. Καραμανλή το 1975.

Είναι γεγονός ότι, τα αρχαία ελληνικά μας λιμάνια και τα ναυάγια έχουν ελάχιστα ερευνηθεί μέχρι σήμερα. Ελάχιστοι και οι Έλληνες αρχαιολόγοι-δύτες. Το απέραντο πεδίο των αρχαίων λιμένων και ναυαγίων, πεδίο βασικό του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, όπου η θαλάσσια οδός και το σκάφος έπαιζαν πρωταγωνιστικό ρόλο, οικονομικό, επιστημονικό και στρατιωτικό, περιμένει τους ερευνητές. Πρόσφατα Δανοί αρχαιολόγοι-δύτες ερεύνησαν τα λιμάνια της Πειραϊκής και ανέδειξαν την ιδιοφυΐα της σύλληψης του Θεμιστοκλή, που ένωσε την ηπειρωτική Αττική και την Ακρόπολη με τον Πειραιά, εξασφαλίζοντας με τα Μακρά Τείχη του Περικλέους την βάση της κυριαρχίας των Αθηνών, μετά την Ναυμαχία της Σαλαμίνας.
Φέτος, επιτέλους, οι επίπονες προσπάθειες κάποιων αρχαιολόγων-δυτών και μάλιστα, της Δ. Κουτσούμπα, υπεύθυνης πλέον της αποστολής των εναλίων, απέδωσαν. Το περσινό ξεκίνημα συνεχίζεται με περισσότερα μέσα και ελληνογαλλικές και άλλες συνεργασίες στον Κρυπτό Λιμένα.
Το αρχαίο αυτό αιγινήτικο στρατιωτικό λιμάνι, διαθέτει σημαντικά και περίπλοκα αμυντικά συστήματα, στα οποία οφείλει και το όνομα.
Θυμίζουμε πως 2.500 χρόνια πριν τους Αθηναίους, οι Αιγινήτες κυκλοφορούν στις θάλασσες σαν τα ”δελφίνια”, όπως μαρτυρούν οι πηγές. Κυριαρχούν φαίνεται στο υγρό στοιχείο από νωρίς και παράγουν μάλιστα το πρώτο ελληνικό νόμισμα, την χελώνα. Στις ανασκαφές της Κολώνας κάτω από τον Ναό του Απόλλωνα, δώδεκα τουλάχιστον στρώματα καταστροφής μαρτυρούν σύμφωνα με την Γερμανίδα αρχαιολόγο Δρ. Κ. Σπορν, καθηγήτρια  Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Σάλτσμπουργκ, διευθύντρια Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Αυστρίας, για τη πολυτάραχη ιστορία του νησιού. Θυμηθείτε ότι η αρχαία Τροία διαθέτει επτά τουλάχιστον στρώματα καταστροφής. Και ο ομηρικός Τρωϊκός πόλεμος των Μυκηναίων βασιλέων καλύπτει το τέταρτο στρώμα καταστροφής! Στην Αίγινα όμως δεν υπάρχει Όμηρος να μυθοποιήσει τους πολέμους. Μόνον ο μύθος του Αιακού και των Μυρμιδόνων μαρτυρεί για μία μακρόχρονη και επιτυχημένη εξουσία που οι θεοί βέβαια δικαίωσαν.
Τα παραπάνω είχαμε τονίσει στις 5 Αυγούστου 2013, στα πλαίσια μία επιτυχημένης βραδιάς για την Κολώνα και τον αρχαίο Λιμένα, που συγκέντρωσε 400 περίπου άτομα στον χώρο της Αύρας. Ο αρχαιολόγος-δύτης Γ. Τριανταφυλλίδης, με πρωτοβουλία του, μας είχε βοηθήσει να εξασφαλίσουμε την συμμετοχή των αρχαιολόγων Δ. Κουτσούμπα και Δρ. Κ. Σπορν. Ο αείμνηστος καθηγητής  Δ. Ποταμιάνος μας είχε προτείνει ιδέες για ένα πολιτιστικό τουρισμό με έμπνευση από τον Επίκουρο. Ο Σύλλογος Ενεργών Πολιτών Αίγινας με πρόεδρο τον Ασπέ Κουλόν, υποστήριξε την πραγματοποίηση της εκδήλωσης τότε, με εξαιρετική επιτυχία και ο υπογράφων είχε αναλάβει την εισήγηση-παρουσίαση των ομιλητών.
Σύμφωνα με το πρόσφατο επίσημο έγγραφο της Ελληνικής Δημοκρατίας, δόθηκε πλέον η άδεια στην Γαλλική (αρχαιολογική) Σχολή Αθηνών, την παλαιότερη της χώρα, ιδρυθείσα το 1846, για την έναρξη των εργασιών πενταετούς προγράμματος ενάλιας γεω-αρχαιολογικής έρευνας στο αρχαίο λιμάνι της Αίγινας σε συνεργασία με την εφορία εναλίων αρχαιοτήτων και άδεια εργασιών κατά το έτος 2019. Σημειώνουμε ότι το Κ.Α.Σ. έδωσε την έγκρισή του μόλις τον Ιούνιο του τρέχοντος έτους και ότι το έγγραφο υπογράφεται από την απελθούσα Υπουργό Πολιτισμού, Μ. Ζορμπά, ως κύκνειον άσμα.
Υπό την διεύθυνση, από την ελληνική πλευρά της Δρ. Παρασκευής Καλαμαρά, προϊσταμένης της εφορίας εναλίων αρχαιοτήτων οι εργασίες θα πραγματοποιηθούν, από την γαλλική πλευρά με επικεφαλής τον Δρ. J.C. Sourisseau, καθηγητή ελληνικής αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Aix-Marselle. Το πρόγραμμα αυτό περιλαμβάνει συστηματική ενάλια αρχαιολογική έρευνα, θαλάσσια γεωφυσική και ωκεανογραφική έρευνα, παράκτια γεωμορφολογική διασκόπιση, εργαστηριακές αναλύσεις και εργασίες υποβρύχιας και παράκτιας συντήρησης.
Ας μην ξεχνάμε πως ο τίτλος της ενάλιας διεπιστημονικής έρευνας είναι ”Το λιμάνι της Αίγινας, Αίγινα harbour project 2019-2023”.
Πρόκειται για πενταετή ερευνητική πρόταση στο πλαίσιο εφαρμογής του προγράμματος της έδρας της Ουνέσκο στην Ενάλια και Παράκτια Αρχαιολογία του Πανεπ. Aix-Marselle στην Ελλάδα.
Στόχος της η διεπιστημονική έρευνα, η εκπαίδευση και η ανάδειξη της ενάλιας αρχαιολογίας στην Μεσόγειο και διεθνώς.
Οι συνεργαζόμενοι φορείς του έργου αποτελούν ένα εντυπωσιακό και πρωτόγνωρο για την Ελλάδα σύνολο. Πρόκειται για το Εργαστήριο Θαλάσσιας Γεωλογίας και Ωκεανογραφίας του Πανεπιστημίου Πατρών, το τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, το Mainz Insitute of Geografy, το Ανώτατο Ινστιτούτο Αρχαιολογικής συντήρησης και αναστήλωσης του Υπουργείου Πολιτισμού της Ιταλίας και το Εργαστήριο Αρχαιομετρίας του Πανεπιστημίου Πελοπονήσσου.
Το ευρύ αυτό φάσμα διεπιστημονικής προσέγγισης διασφαλίζει την λειτουργία της παρούσας έρευνας ως πρότυπο εργαστήριο ερευνητικής μεθοδολογίας και επιτόπιας εκπαίδευσης στην Μεσόγειο, που αποτελούν στόχους του προγράμματος της Ουνέσκο. Η τεράστια αξία του αρχαιολογικού χώρου του Λιμένα, όπως και των ερευνών σε αυτόν, έγκειται στο ότι η Αίγινα διαθέτει εξαιρετικά μακροχρόνια παρουσία στις θαλάσσιες δραστηριότητες. Πρόκειται πράγματι, για επιλογή χαρακτηριστικής τοποθεσίας στην θέση της Κολόνας, με δυνατότητα ελλιμενισμού δεξιά και αριστερά της θέσης, ανάλογα με την φορά των ανέμων, όπως μας εξήγησε Γερμανός προϊστορικός αρχαιολόγος. Τα χερσαία ευρήματα που εκτείθονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Αίγινας ξεκινούν περίπου το 3000 π.Χ. Τα λιμάνια λοιπόν, μας κρύβουν κάτω από την άμμο, λόγω της ανόδου του θαλάσσιου ορίζοντα της Μεσογείου κατά αρκετά μέτρα από την αρχαιότητα, πλούτο παρόμοιο και μεγαλύτερο  με τον χερσαίο, παρά τις όποιες αφαιρέσεις έχουν πραγματοποιηθεί. Η εξέλιξη των λιμενικών εγκαταστάσεων επί 4.500 χρόνια, μέχρι δηλ. την πτώση του Βυζαντίου ή και την Βενετσιάνικη κατοχή φαίνεται να έχει μεγάλο ενδιαφέρον. Στο πρόγραμμα υπογραμμίζεται επίσης η αξία της εκπαιδευτικής δραστηριότητας μεταπτυχιακών ερευνών με αποτέλεσμα την ευρύτερη διάχυση της γνώσης.
Όσοι γοητευτήκαμε από τις χάρες της Αίγινας και τα μυστήρια της πολύχρονης ιστορίας της, αναφέρουμε με ενθουσιασμό και συγκίνηση την έναρξη των εργασιών του προγράμματος Λιμάνι της Αίγινας 2019-2023 και ευχόμαστε επιτυχία και μακροημέρευση. Και τούτο γιατί πιστεύουμε ότι η διαχείριση και ανάδειξη της αρχαίας κληρονομιάς αποτελεί το σπουδαιότερο έργο ανάπτυξης βασισμένης στον πολιτισμό και την γνώση, που κάποτε η χώρα μας αξίζει επιτέλους να γνωρίσει. Εξάλλου υπογραμμίζουμε, ότι το “Αίγινα harbour project 2019-2023”, αν και αθέλητα,  αποτελεί το καλύτερο άνοιγμα για τον εορτασμό των 2.500 χρόνων από την Ναυμαχία της Σαλαμίνας και το χαιρετίζουμε με υπερηφάνεια και υψηλές προσδοκίες.
Καταβυθισμένα κατάλοιπα βόρειου πύργου εισόδου λιμένος (λήψη από βόρεια). @Lionel Roux 2018, CCJ-CNRS.
Στην παραλία της Αύρας, στον χώρο της ομάδας και τόπο καταδύσεων:
Η Δέσποινα Κουτσούμπα, καταδυόμενη αρχαιολόγος και ο Δήμαρχος Αίγινας Γιάννης Ζορμπάς

About the author

aeginalight

Add Comment

Leave a Comment

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.