Αποσπάσματα από το «Παράθυρο» της Τέταρτης Διάστασης του Γιάννη Ρίτσου
Κάθομαι εδώ στο παράθυρο, κοιτάω τους διαβάτες και κοιτάζομαι μές στα μάτια τους.
Θαρρώ πως είμαι μια σιωπηλή φωτογραφία, μες στην παλαιά κορνίζα της,
κρεμασμένη έξω απ’ το το σπίτι, στο δυτικό τοίχο, εγώ και το παράθυρό μου.
….
Αν κάνω κάτι ν’ αγγίξω, ο αγκώνας μου μπορεί να σπάσει το τζάμι,
και να μείνει μια τρύπα στο πλευρό μου, ανοιχτή στη βροχή και στα βλέμματα.
Αν κάνω πάλι να μιλήσω, ο αχνός της φωνής μου θαμπώνει (όπως τώρα) το τζάμι
και πια δε βλέπω εκείνο που γι’ αυτό θα ‘θελα να μιλήσω.
…
Μπορείς λοιπόν να κοιτάζεις αδίστακτα απ’ αυτό το παράθυρο ή και να βγεις στο δρόμο.
Μια σιωπηλή αγιότητα μένει κάτω απ’ τις πράξεις των ανθρώπων.
Μια σκιά μενεξεδένια σωπαίνει στον αριστερό ώμο μιας γυναίκας κουρασμένης απ’ τον έρωτα
που γύρισε απ’ τ’ άλλο της πλευρό κι αποκοιμήθηκε μονάχη.
….
Σε κείνο το δρόμο είπα να πάω και ‘γω κάποτε
να πουλήσω αυτό το παράθυρο και κείνο το μεγάλο κασόνι
όχι για τίποτ’ άλλο, μόνο για ν’ απαλλαγώ απ’ την έγνοια τους,
ν’ αναμιχθώ κ’ εγώ σε αγοροπωλησίες,
ν’ ακούσω τη φωνή μου όταν μιλάει μια ξένη γλώσσα.
Το ‘νιωσα γρήγορα πως τίποτα δεν είχα να πουλήσω.
Μια υστεροβουλία ήταν μονάχα: η αναζήτηση μιας νέας δοκιμασίας που πάλι θα την επόπτευα απ’ αυτό το παράθυρο, το έστω και δίχως τζάμια.
Ποτέ δεν τα κατάφερα στο εμπόριο. Άλλωστε δεν έχω τίποτα που ν’ αξίζει πληρωμή, τίποτα που να μπορώ να το πληρώσω.
Και τούτες οι παλιές φωτογραφίες τίποτα δεν αξίζουν για τούς άλλους,
μ’ όλο που οι κορνίζες τους τουλάχιστον είναι από ατόφιο χρυσάφι.
Όμως εμένα μου χρειάζονται.
Κι ούτε είναι πεθαμένες – όχι.
Όταν βραδιάζει κ’ είναι ακόμη ζεστές οι καρέκλες έξω απ’ τα καφενεία
κι όλοι (κ’ ίσως και γω) ζητούν να καταφύγουν μέσα σ’ έναν άλλον,
αυτές κατεβαίνουν σιωπηλά απ’ τις κορνίζες τους σα να κατεβαίνουν μια ταπεινή ξύλινη σκάλα,
πηγαίνουν στην κουζίνα, ανάβουν τη λάμπα, στρώνουν το τραπέζι,
(ακούγεται ο φιλικός ήχος από ‘να πιρούνι που χτύπησε στο πιάτο),
ταχτοποιούν τα λίγα μου βιβλία κι ακόμη τις σκέψεις μου με συγκρίσεις και εικόνες (παλιές και καινούργιες),
με σεμνά επιχειρήματα και κάποτε με αρχαίες, ακλόνητες, βιωμένες αποδείξεις.
Γι’ αυτό κιόλας κρατώ μ’ ευγνωμοσύνη αυτό το παράθυρο.
Δε μ’ εμποδίζει διόλου να βλέπω και να είμαι, – το αντίθετο μάλιστα.
Όσο για κείνο πού σου ‘λεγα : «πιεσμένος ανάμεσα στον τοίχο και στο τζάμι»,
ήταν μια υπερβολή τής άνοιξης, μια υπερβολή απ’ τη σαρκική αφθονία των πράσινων φύλλων.
Το παράθυρο είναι μια εξυπηρετική, τετράγωνη γαλήνη και διαύγεια.
Όταν οι τοίχοι θαμπώνουν το απόβραδο, αυτό το παράθυρο φέγγει ακόμη σαν από μόνο του∙
διατηρεί κ’ επεκτείνει την τελευταία ανταύγεια του ηλιογέρματος,
ρίχνει την αντανάκλασή του στον ισκιωμένο δρόμο,
φωτίζει τα πρόσωπα των περαστικών σα να τα συλλαμβάνει επ’ αυτοφώρω
στην πιο ανυπόκριτη στιγμή τους,
φωτίζει τους τροχούς των ποδηλάτων ή τη χρυσή αλυσίδα που βυθίζεται στο στήθος μιας γυναίκας
ή το περίεργο όνομα ενός καραβιού που αράζει στο λιμάνι.
….
Τι παράπονο λοιπόν μπορώ νάχω απ’ αυτό το παράθυρο;
Αν θες το μισανοίγεις και, δίχως διόλου να κοιτάξεις έξω,
μπορείς μες απ’ τα τζάμια να παρακολουθείς αθέατος αυθεντικές σκηνές του δρόμου,
σ’ ένα χώρο πιο βαθύ και διαρκέστερο με τον πράο φωτισμό μιας μεγάλης απόστασης,
ενώ όλα αυτά διαδραματίζονται κάτω απ’ τα μάτια σου, ένα μέτρο πιο πέρα.
…
Σού ‘τυχε να κοιτάξεις μ’ ένα γυαλί μέσα στη θάλασσα;
Κάτω απ’ την ταραγμένη επιφάνεια φαίνεται εξαίσιος ο βυθός μες στην ακινησία του,
σε μια κρυστάλλινη τάξη, αδιατάρακτη κ’ εύθραυστη ταυτόχρονα,
σε μια βουβή αγιότητα – όπως λέγαμε.
Μονάχα που πιάνεται κάπως η ανάσα σου αν μείνεις έτσι περισσότερη ώρα,
γι’ αυτό σηκώνεις πάλι το κεφάλι σου στον αέρα
ή ανοίγεις αυτό το παράθυρο (ξέροντας όμως τώρα), ή βγαίνεις απ’ την πόρτα.
Και πια δεν είναι τίποτα που να λυγίζει τη ζωή σου και τα μάτια σου
και τίποτα δεν είναι που να μη μπορείς να το δείξεις περήφανα και να το τραγουδήσεις,
και τίποτα δεν είναι που να μη μπορείς να στρέψεις τη μορφή του προς τον ήλιο.
φωτο Aegina Light
